پیش زمینه‌های اجتماعی-روانی ترافیک
فهرست مطالب
روانشناسان به بررسی تفاوت نگرش‌های رانندگان کشورهای مختلف پرداخته‌اند تا دریابند پیش زمینه‌های اجتماعی روانی آنها چیست و در چه زمینه‌هایی بین رانندگان اتفاق نظر یا تعارض وجود دارد و چه عواملی میزان پذیرندگی راه حل‌های رانندگی را در این افراد افزایش می‌دهد؟
در نهایت به این نتیجه رسیده‌اند که رفتارهایی مانند سرعت، عدم رعایت حق تقدم، عدم رعایت حد فاصل با ماشین جلو و سبقت گرفتن در میان افراد مختلف جامعه و همچنین در جوامع مختلف، متفاوت است، بنابراین شروع به تدوین برنامه‌ها و الگوهایی در این زمینه کرده اند.
بی‌توجهی به روانشناسی ترافیک مرگبارتر از جنگ بین کشورها
سالیانه بیش از 25 میلیون نفر در تصادفات رانندگی در سراسر جهان جان خود را از دست میدهند. تصادفات جاده‌ای نهمین عامل مرگ و میر در جهان محسوب می‌شود و بیشترین مرگ و میر ناشی از تصادفات در کشورهای کم درآمد صورت می‌گیرد. ایران از جمله کشورهایی است که تصادفات جاده‌ای زیادی دارد و حوادث رانندگی پس از آلودگی هوا بیشترین قربانیان را می گیرد.
میزان خسارات جانی ناشی از تصادفات رانندگی در ایران را می توان یک فاجعه دانست چراکه به گفته مدیرعامل ستاد دیه کشور، در طول هفت سال و 11 ماه دفاع مقدس 188 هزار و 15 رزمنده به شهادت رسیدند و اگر این آمار را به آمار 17 هزار شهید ترور و دیگر شهدای هسته‌ای و مدافع حرم نیز اضافه کنیم، باز به شمار تصادفات جاده ای یک دهه اخیر نمی‌رسد.
بی توجهی به موضوع روانشناسی ترافیک و معاینات روانشناختی دوره‌ای رانندگان و متقاضیان دریافت گواهینامه رانندگی، مسبب بروز بسیاری از موارد تصادفات جاده‌ای در کشور ما شناخته شده است.
یک فعالیت معمول در روانشناسی ترافیک تلاش برای اصلاح ایده‌های قدیمی رانندگان به سمت ایده‌های تکنیکی جدید و مناسب است. هر چه افراد در این موارد دانش بیشتری کسب کنند، بهتر می توانند شخصیت ترافیکی خود را تغییر دهند.
ارتباط منش اجتماعی و ویژگیهای شخصیتی رانندگان با موضوع ترافیک
منش اجتماعی و ویژگیهای شخصیتی راننده، شرایط حاکم بر حوزه شناختی، احساسی و عاطفی، رفتاری، حسی و حرکتی او می‌تواند بیشترین نقش را در ارتباط با ترافیک و تصادفات رانندگی داشته باشد. مطابق گزارش های آماری، در اغلب کشورهای جهان علت اصلی تصادفات رانندگی و حوادث جاده‌ای و خیابانی، رانندگی تهاجمی است. رفتار تهاجمی در رانندگی به آن نوع از رانندگی اطلاق می شود که راننده متاثر از سلطه احساسات و هیجانات نامتعادل و نا معقول، وسیله نقلیه خود را به طرزی نا امن و خلاف مقررات هدایت می کند.
مولفه‌های رانندگی تهاجمی
به طور کلی هیجان‌زدگی یا هیجان‌خواهی یا آزردگی هیجانی در رانندگی متاثر از 3 مولفه اصلی است.
1- وجود خصیصه‌های شخصیتی ناشکیبا، بی قراری و بی‌دقتی در امور
2- قدرت طلبی و زور مداری
3- بی‌پروایی خیابانی (جاده‌ای)
خشونت و پرخاشگری برخی رانندگان حین رانندگی به یکی از معضلات و عوامل استرس زای زندگی روزمره تبدیل شده است. و چنانچه با این معضل برخورد معقول و منطقی نشود می‌تواند به نزاع‌های خیابانی، تصادفات و حتی مرگ نیز منجر شود.
عوامل موثر در رانندگی تهاجهمی
برخی عوامل هستند که بروز این پدیده را افزایش می دهند:
1- عوامل محیطی: ترافیک سنگین، آب و هوا(گرما، سرما، رطوبت زیاد)، آلودگی صوتی، آلودگی هوا، تنگی وقت و عجله داشتن
2- عوامل روانی: رانندگی کردن تحت تاثیر خشم، ترس، اضطراب ، ناکامی ها، خواب آلودگی، درد شدید و داروها
افرادی که حین رانندگی به خشونت دست می زنند به دو دسته تقسیم می شوند:
الف- افرادی که مقصر هستندو از روی غرض و به عمد دست به رفتارهای خشونت آمیز و غیر قانونی می زنند.
ب- افرادی که سهوا حین رانندگی رفتار خشونت آمیز و غیرقانونی از خود بروز میدهند و ما به اشتباه تصور می‌کنیم آنها عمدا به چنین اعمالی دست زده‌اند.
فواید روانشناسی ترافیک
میتوان در این میان به فواید روانشناسی ترافیک اشاره داشت که شامل:
– کاهش تلفات انسانی و غیر انسانی
– به کمال رسیدن شخصیت افراد با آموزش مهارتهای فردی که موارد زیر را ترغیب می کند:
1- رعایت حق تقدم(مودب بودن با دیگران)
2- داشتن صبر و حوصله (توجه به احساسات دیگر رانندگان)
3- آزادی(خود مسئولیت گری)
4- ارزشهای خانوادگی(مودب بودن با رانندگان، مسافران و پیاده ها)
5- حقوق شهروندی(رعایت قوانین رانندگی)
6- مصونیت(اتحاد همدلانه بین راننده ها)
7- اخلاق و خرد پذیری(همکاری با دیگر رانندگان در ترافیک)
8- اتحاد ملی و اجتماعی(شناسایی نشانه های مثبت)
9- تمرینهای رانندگی خلاقانه
کلام آخر…
درحال حاضر و در شرایط نبود استاندارد ملی معاینات روانشناختی رانندگان، آیین نامه‌ای وجود دارد که تاحدودی شرایط روانی متقاضیان دریافت گواهینامه پایه یک و دو رانندگی بررسی می‌شود؛ در این آیین نامه درخصوص هر کدام از موارد معاینه چشم و شنوایی چند صفحه توضیح داده شده اما در مورد مسائل روانشناختی تنها در یک نیم صفحه اشاراتی شده است.
در شرایطی که سالانه با حجم زیادی از متقاضیان جوان دریافت گواهی نامه رانندگی که سرمایه‌های انسانی کشور محسوب می‌شوند، روبه رو هستیم، تدوین استانداردهای خاص برای هر یک از حوزه‌های مرتبط با رانندگی مانند رانندگی حرفه‌ای، شهری و راهبران وسایل مختلف حمل و نقل بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد.
